Popüler zayıflama ilaçlarının, özellikle diyabet hastalarında görme kaybı riskini ciddi şekilde artırabileceği ortaya çıktı. İki yıllık bir takip döneminde, 159.000 tip 2 diyabet hastasından 35’inde Medipol Sağlık Grubu’nun uzmanları tarafından tanımlanan NAION (Non-Arteritic Anterior Ischemic Optic Neuropathy) tespit edildi. Bu oran, yaklaşık 2.500’de bir anlamına geliyor — önceki tahminlerde bu riskin 10.000’de bir olduğu düşünülüyordu. Hasta sayısı arttıkça, bu sayılar artık bir istisna değil, dikkat edilmesi gereken bir sinyal haline geldi.
Görme Sinirindeki İskemi: Görülmeyen Tehlike
NAION, gözün optik sinirine kan taşıyan damarların aniden tıkanması sonucu ortaya çıkan bir hasardır. Genellikle tek gözde başlar, acil bir durumdur ve tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına yol açar. Araştırmacılar, hastaların bu kaybı genellikle sabah uyanınca fark ettiklerini, çünkü sinirdeki hasar genellikle gece boyu ilerler. Maalesef, şu ana kadar bu tür hasarlar için geri dönüşsüz bir tedavi yoktur. "Görme kaybı, bir kere gerçekleştiğinde geri getirilemez," diyor Prof. Dr. Sevil Arı Yaylalı, Medipol Sağlık Grubu’ndan Göz Hastalıkları Uzmanı. "Bu ilaçlar, kilo verdiriyor ama gözünüzün yaşam kalitesini yok edebilir."
GLP-1 Agonistleri: Kilo Kaybı mı, Göz Hasarı mı?
Semaglutid (Ozempic, Wegovy) gibi GLP-1 reseptör agonistleri, şeker seviyesini düşürmek için geliştirilmiş, ancak kilo kaybı etkisiyle popülerleşen ilaçlar. Vücutta açlık hormonlarını baskılayarak yeme isteğini azaltır. Ama bu mekanizma, gözdeki ince damar sistemini de etkileyebiliyor. Özellikle diyabetik hastalarda, kan şekeri ani düşüşleri, gözün beslenmesini zorlaştırıyor. Prof. Dr. Yaylalı, "Bu ilaçlarla ilişkilendirilen en kritik yan etki, optik sinirin kan akışının kesilmesi sonucu oluşan iskemik nöropatidir. Sıklığı düşük olsa da, sonuçları ölümcül olabilir."
Ek olarak, JAMA dergisinde yayımlanan 185.000 kişiyi kapsayan bir başka çalışma, bu ilaçların diyabetik retinopati riskini de artırabileceğini gösterdi. Retinopati, gözün arka kısmındaki damarların hasar görmesiyle ortaya çıkar. Hızlı kilo kaybı, kan şekeri dalgalanmalarını tetikler ve bu da retinadaki zaten hassas damarları daha da zayıflatabilir.
%50’si Bir Yılda Bırakıyor: Yan Etkilerin Gerçek Fiyatı
Yeni veriler, bu ilaçların sadece göz sağlığına değil, yaşam kalitesine de ciddi zararlar verdiğini gösteriyor. Bir araştırmaya göre, %50’si bir yıl içinde bu ilaçları bırakıyor. Neden? Mide bulantısı, kusma, ishal, kabızlık ve reflü gibi yan etkiler. "Bazı hastalar ilk haftalarda öyle bir kusma yaşıyor ki, su bile içemiyor," diyor Prof. Dr. Yaylalı. "Birçok kişi, kilo vermek için başlamış ama artık yaşamak için mücadele ediyor."
Yoksul, genç, erkek, kronik hastalığı olan veya daha önce psikiyatrik ilac kullanmış kişilerde bırakma oranı daha yüksek. Bu gruplar, yan etkileri daha az tolerans gösteriyor ve destek sistemleri de zayıf. "İlaç, bir diyet değil. Bir tedavi. Ve tedaviye başlamadan önce risklerin tamamen anlaşılmalı," diyor.
İnternetten Satılan 'Molecule': Tehlikeli Alternatif
İnternet üzerinden satılan, 'Molecule' gibi markasız zayıflama ilacı da dikkat çekiyor. Kullananlarda ağız kuruluğu, kalp hızlanma, sinirlilik ve bayılma gibi ciddi belirtiler rapor edildi. Uzmanlar, bu ürünlerin içeriğinde sibutramin adlı, 2010’lardan beri Avrupa ve ABD’de yasaklanmış bir madde olabileceğini söylüyor. Sibutramin, kalp krizi ve felç riskini artırır. "Bu ilacı, bir YouTube videosundan sonra satın alan bir genç, bir sabah bayılmış ve ambulansla hastaneye kaldırıldı," diye anlatıyor Prof. Dr. Yaylalı. "Doktor kontrolü olmayan ilaçlar, kimyasal rulet oyunudur."
Önlem Ne Olmalı? Göz Muayenesi Zorunlu!
Prof. Dr. Sevil Arı Yaylalı, şeker hastalığı veya obezitesi olanların bu ilaçları kullanmadan önce mutlaka göz muayenesi yaptırmalarını öneriyor. Retinopati, optik sinirdeki küçük damar hasarları, hatta makula dejenerasyonu gibi durumlar, ilk aşamada belirti vermez. "Bir göz muayenesi, 15 dakika sürer. Ama bir görme kaybı, ömür boyu sürebilir," diyor.
Ek olarak, yaşa bağlı makula dejenerasyonu (sarı nokta) üzerindeki etkileri hâlâ belirsiz. Bazı araştırmalar, kuru tipin azaldığını, yaş tipinin ise arttığını söylüyor. "Bu konuda kesin bir yargıya varmak için 5-10 yıllık geniş klinik çalışmalar gerekiyor," diye ekliyor.
En Güvenli Yol: İlaç Değil, Yaşam Tarzı
Yeni veriler, ilaçların bir "hızlı çözüm" olmadığını gösteriyor. "Kilo vermek için gözünüzü riske atmayın," diyor Prof. Dr. Yaylalı. "Düzenli yürüyüş, dengeli beslenme, uyku kalitesi — bu temel unsurlar, her şeyden önce güvenli ve kalıcıdır."
İlaçlar, bazı durumlarda gereklidir. Ama onlar, sağlıklı yaşamın yerini alamaz. Bugün, bir kilo kaybı için gözünüzü kaybeden biri, yarın bir göz hekimine değil, bir psikoloğa gidebilir. Çünkü bazı kayıplar, geri dönmüyor.
Sık Sorulan Sorular
NAION nedir ve nasıl teşhis edilir?
NAION, optik sinire kan taşıyan damarların aniden tıkanması sonucu oluşan iskemik bir hasardır. Genellikle tek gözde, sabah uyanınca ani görme kaybıyla başlar. Teşhis, göz doktoru tarafından yapılan fundus muayenesi ve optik koherens tomografi (OCT) ile konur. Tedavi seçenekleri sınırlıdır; çoğu durumda hasar kalıcı olur.
GLP-1 agonistleri hangi ilaçlarda bulunur?
Semaglutid (Ozempic, Wegovy), Liraglutid (Saxenda), Dulaglutid (Trulicity) gibi ilaçlar GLP-1 reseptör agonistleridir. Bunlar, başlangıçta tip 2 diyabet tedavisi için geliştirilmiş, ancak kilo kaybı etkisi nedeniyle obezite tedavisinde de yaygınlaşmıştır. Kullanımı mutlaka bir endokrinoloji uzmanı kontrolünde olmalıdır.
Göz muayenesi ne zaman yapılmalı?
İlaç kullanımından önce mutlaka bir göz muayenesi yapılmalıdır. Özellikle diyabetli hastalarda, retinopati varsa ilaç başlamadan önce tedavi edilmelidir. Ayrıca, ilacın ilk 3 ayında bir kontrol, 6 ayda bir rutin muayene önerilir. Hızlı kilo kaybı, gözdeki damarları zorlar — bu nedenle takip kritiktir.
İnternetten satılan zayıflama ilacı güvenli mi?
Hayır. İnternetten satılan ilaçlar, sibutramin, fenfluramin gibi yasaklanmış ve kalp-damar sistemini tehlikeye atan maddeler içerebilir. Türkiye’de bu ürünlerin satışı yasaktır. Kullananlarda bayılma, kalp ritim bozukluğu ve zehirlenme vakaları bildirildi. Güvenilir ilaçlar sadece reçeteyle, doktor kontrolünde verilmelidir.
Bu ilaçları kullanan biri görme kaybı belirtisi gösterirse ne yapmalı?
Hemen bir göz hekimiye başvurmalı. Herhangi bir tek gözde ani görme bulanıklığı, karanlıkta görme zorluğu veya periferik görme kaybı, acil bir durumdur. 24-48 saat içinde tedavi edilmezse kalıcı hasar olasılığı çok yüksektir. İlacı hemen kesmeli, ancak doktor kontrolünde.
Diyabetli biri zayıflamak istiyorsa ne yapmalı?
İlk adım, bir endokrinoloji ve bir göz hekimiyle ortak bir değerlendirme. Diyetisyen eşliğinde dengeli bir diyet, haftada en az 150 dakika yürüyüş, ve düzenli kan şekeri takibi en güvenli yoldur. İlaçlar, bu temellerin üzerine ek bir araç olmalı, yerini almak değil.